της Ανθής Πέτσα-Σαββίδου
Η Κυθρέα στην πορεία του χρόνου ευτύχησε να αποκτήσει οργανωμένα σύνολα τα οποία είχαν ως επίκεντρο την πρόοδο της κοινότητας, το κοινό όφελος και την περαιτέρω εξύψωση του κατά γενικήν ομολογία υψηλού βιοτικού επιπέδου των κατοίκων της. Από τη φύση τους φιλοπρόοδοι οι Κυθρεώτες, φιλομαθείς, εργατικοί. Ως επί το πλείστον μορφωμένοι, προοδευτικοί, ανέπτυξαν έντονη δραστηριότητα όσον αφορά στα κοινά, κατάφεραν να οργανωθούν σε σύνολα που κάλυπταν διάφορους τομείς της δημόσιας ζωής.
Το φιλοπρόοδο οι κάτοικοι απέδειξαν επανειλημμένα με τη δημιουργία του πρώτου δημοτικού σχολείου το 1855, γεωργικών και αθλητικών συλλόγων και αναγνωστηρίων με αρχαιότερο το Αναγνωστήριο «Η Κυθρέα».
Η φιλομάθεια των κατοίκων της Κυθρέας τους οδήγησε να ιδρύσουν με δαπάνες της Εκκλησίας του Αγίου Ανδρονίκου το Αναγνωστήριον «η Κυθρέα» ώστε σε αυτό να μπορούν να αποκτούν μόρφωση και οι μεγαλύτεροι σε ηλικία, αφού ήδη από το 1855 στον περίβολο της ίδιας εκκλησίας λειτούργησε το πρώτο δημοτικό σχολείο και 13 χρόνια αργότερα, το 1868, κτίστηκε στον αυλόγυρο το πρώτο κτήριο του Αρρεναγωγείου. Για τη γέννηση, τη δράση και λειτουργία του Αναγνωστηρίου «Η Κυθρέα» δεν έχουμε, δυστυχώς, πληροφορίες. Τον Μάιο όμως του 1896 προοδευτικοί Κυθρεώτες αποφάσισαν την αναβίωσή του:
“Ευχαρίστως αγγέλλομεν ότι αναβιώσαν άρχεται λειτουργούν επί εδραιοτέρων, ως ελπίζομεν, βάσεων το αναγνωστήριον εν Κυθραία, εν μικρώ μεν αλλ΄ευαέρω οικήματι ιδρυθέν δαπάναις του Ναού Αγίου Ανδρονίκου” (Εφημερίδα Σάλπιγξ, 25.5.1896. Κοκκινόφτας 1991, 136).
Την επιτροπή του Αναγνωστηρίου αποτελούσαν οι Ι. Παυλίδης πρόεδρος, Γ. Μιχαηλίδης Αντιπρόεδρος, Χ. Αντωνιάδης Ταμίας, Μ. Χ΄΄ Βασιλείου Γραμματέας, Χ. Χ΄΄ Μιτσή επιμελητής και Θ. Ι. Φραγκούς, Ν. Χ΄΄ Γρηγορίου, Μ. Ατταλίδης και Ι. Αντωνιάδης Σύμβουλοι.
Διαβάζουμε στην εφημερίδα Φωνή της Κύπρου ημερομ. 4/16.7.1896 κάτω από τον τίτλο ΚΥΘΡΑΙΑ 2/14 Ιουλίου 1886:
Την 28 εκπνεύσαντος ενεκαινιάσθη εν Κυθραία το ανασυσταθέν αναγνωστήριον «Η Κυθραία» υπό την προεδρείαν του κ. Ι. Παυλίδου, απαγγείλαντος συνοπτικήν μεν αλλά περιεκτικωτάτην προσλαλιάν, δι΄ ής εξήρε τα καλά τα εκ τοιούτου είδους καταστημάτων απορρέοντα. Ο λόγος του κ. Παυλίδου έχει ως εξής:
“Φιλομαθείς κύριοι! Ω, πόσον χαίρω και αγάλλομαι βλέπων ενταύθα σήμερον τους προσφιλείς κατοίκους, κληρικούς και λαϊκούς, της ωραία Κυθραίας συνηγμένους, οίτινες υπείκοντες εις το αίσθημα της φιλομουσίας κιαι φιλομαθείας έδραμον ενταύθα ως η διψώσα έλαφος προς την πηγήν, χάριν της ιδρύσεως του ιερού τούτου καθιδρύματος του αναγνωστηρίου η « Κυθραία» ού ο προορισμός αφορά την πνευματικήν και ηθικήν ανάπτυξιν της φιλτάτης νεολαίας και απάσης της κοινωνίας.
Ο νυν ευτελής ούτος οικιίσκος, το ευώδες ενδιαίτημα ομοεθνών, ομοθρήσκων, ομοφρονούντων και συνεργαζομένων υπέρ του πλησίον εταίρων θέλει αναδειχθή μετ΄ ου πολύ σεπτόν μέγαρον, όπου θα εδρεύει n αρετή, όπου θα ακτινοβολεί πανταχόθεν n ευσέβεια, n δικαιοσύνn, n φιλομάθεια, n φιλοπατρία και n προς τον πλnσίον αγάπn. Όπου n οκνnρία, όπου τα χαμαίζnλα πάθn, δεν θα ευρίσκουν χώραν και όπου ο οινόφλυξ και χαρτοπαίκτnς θα λακτίζεται ανnλεώς.
Φιλόμουσοι κύριοι! Γέροντες, άνδρες, νεανίσκοι, εισέλθετε προθύμως εις τον ζείδωρον και εώδη κήπον του ιερού καθιδρύματος, φυτεύσατε κάρπιμα δένδρα, ποτίσατε ευώδη άνθη και καλλιεργήσατε αυτά χάριν εαυτών, χάριν των απογόνων σας, δρέψατε τους αγλαούς αυτών καρπούς, αναγινώσκετε τας ημεδαπάς και αλλοδαπάς εφημερίδας, τα περιοδικά συγγράμματα, αναδιφήσατε τας αθανάτους βίβλους των προγόνων μας, μελετήσατε αδηφάγως τας ιεαράς δέλτους της πίστεως, τας δέλτους της ιστορίας, της γεωγραφίας της οικονομίας. Εργάσθητε αόκνως εις μεταφράσεις ξένων γλωσσών, εις αναγνώσματα, εις συντάξεις ομιλιών και εν γένει εις παν λογικόν, φυσικόν και ηθικόν ποίημα. Μή φεισθήτε πόνων, μή φεισθήτε χρόνου, μή φεισθήτε χρυσίου απέναντί τόσων αγαθών πνευματικών και ηθικών, τα οποία σας προπαρασκευάζει, φιλότοιμοι ομογενείς δια τόσης γλίσχρου συνδρομής, ετησίας μεν τεσσάρων σελινίων, ημερησίας δε τεσσάρων δηναρίων.
Η βιβλιοθήκη ημών είναι πτωχή, ίνα μή είπω κενή. Οι επιστήμονες και ευπαίδευτοι ολίγοι, ή μάλλον ουδείς, αλλ΄ ευελπιστούμεν ότι η γείτων πρωτεύουσα Λευκωσία, η περίπου ώραν απέχουσα ευμοιρεί πολλών σπουδαίων επιστημόνων ανδρών, ων τα γενναία αισθήματα και ο προς τα καλά έρως είναι πασίδηλος, θέλει εν αυταπαρνήσει σπεύση προς αρωγήν και θεραπείαν των ελλείψεων ημών. Θαρρείτε τοίνυν, φίλοι κύριοι, θαρρείτε «ταχ’ αύριον έσετ΄ άμεινον». Και ας πιστεύσωμεν αδιστάκτως το αξιοσύστατον λόγιον του γλυκυτάτου Ιησού μας, του ειπόντος «όπου εισί δύο ή τρεις συνηγμένοι εν τω εμώ πνεύματι, καγώ ειμή εν μέσω αυτών». Προς ταύτα πάντα τα θεία και τα ανθρώπινα ας μή λησμονώμεν και το της πείρας σοφόν λόγιον «Συν Αθηνά και χείρα κίνει» και το δημώδες «Άι Γιώργη βούθά μου, κούνει και συ τον πόδα.»
Όπως όμως φαίνεται από νεότερα στοιχεία κάπου στην πορεία μιας χρονικής περιόδου 30 χρόνων από της επανίδρυσής του ατόνησε και φαίνεται πως διαλύθηκε. Έτσι τον Μάιο του 1926 βρίσκουμε να ιδρύεται νέο αναγνωστήριο με το ίδιο όνομα, Αναγνωστήριον «Η ΚΥΘΡΕΑ». Σκοπός του είναι, σύμφωνα με το Καταστατικόν του,
“η ηθική και πνευματική μόρφωσις των μελών αυτού δια διαλέξεων, αναγνώσεως εφημερίδων, περιοδικών και ωφελίμων βιβλίων, αθλητικών παιδιών, εκδρομών, παραστάσεων και άλλων. […] Έκαστον μέλος πληρώνει ετησίαν συνδρομήν ουχί κατωτέραν των 6 σελινίων καταβαλλομένων εις 4 δόσεις ήτοι εις την αρχήν εκάστης τριμηνίας. […] Εις το Αναγνωστήριον επιτρέπεται η είσοδος μόνον εις τα εγγεγραμμένα μέλη. Εξαιρετικώς επιτρέπεται η είσοδος εις τους παρεπιδημούντας κοσμίου διαγωγής ξένους, εάν ούτοι συνοδεύωνται υπό τακτικών μελών και εις μαθητάς τη εγκρίσει του Διοικητικού Συμβουλίου”. (Καταστατικόν του εν Κυθρέα Αναγνωστηρίου «Η ΚΥΘΡΕΑ», εν Κυθρέα 1926, Τύποις «ΜΟΥΣΩΝ» Γ. Χ. υψηλάντου, σσ. 3, 4 και 13-14).
Από το σχετικό καταστατικό πληροφορούμαστε πως το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο απαρτίζετο από τους: Δρ. Ε. Ιακωβίδη πρόεδρο, Χ. Καττάμη Αντιπρόεδρο, Π. Λεμονοφίδη, ταμία, Α. Σπανό, γραμματέα, Ι. Καττάμη επιμελητή και Κ. Γεωργιάδη (Ιεροδιάκονος),Κ. ΄Ελληνα, Γ. Ζαχαρία και Α. Αδαμίδη συμβούλους.
Στο οίκημα του νέου Αναγνωστηρίου, που λειτουργούσε δίπλα από το καφενείο του Χρίστου της Χαραλάμπαινας στην ενορία του Αγίου Ανδρονίκου, εορτάζονταν οι εθνικές και θρησκευτικές γιορτές, διοργανώνονταν ομιλίες, συζητήσεις, εθνικές γιορτές με απαγγελίες και τραγούδια.Σε σύντομο χρονικό διάστημα, από την εφημερίδα Ελευθερία της 31.12.27 μαθαίνουμε πως
“εν τη ενορία Αγίας Μαρίνης Κυθραίας, ιδρύθη λέσχη υπό την επωνυμίαν «Λαϊκή Ένωσις Κυθρέας» ής το διοικητικόν συμβούλιον αποτελείται εκ των κ.κ. Κ. Λεμονοφίδου, Δημάρχου, Κ. Ν. Κυριακίδου ιατρού, Ε. Ζαμπακίδη, Π. Χατηλουκα, Κ. Μαλαού, Ν. Νικόλα. Κ. Σάββα, Ζ. Αθανασίου ταμίου και Μ. Α. Ανδρονίκου γραμματέως”.
Η δημιουργία της Λέσχης τεκμαίρεται πως δεν είχε κομματικό χαρακτήρα αλλά δημιουργήθηκε εξ αιτίας του «δημαρχιακού ζητήματος» που επέφερε η αντιπαλότητα μεταξύ των Καττάμη και Λεμονοφίδη σχετικά με την πρόθεση 3 ενοριών για κατάργηση του Δημαρχείου, η οποία ειρήσθω εν παρόδω, απασχόλησε ευρέως το ημερήσιο τύπο του 1928.
Και οι δύο μορφωτικοί σύλλογοι, δημιούργησαν στους κόλπους τους Ερασιτεχνικούς Θεατρικούς Ομίλους. Το 1929 στους κόλπους του Αναγνωστηρίου δημιουργήθηκε ο Ερασιτεχνικός Όμιλος του Αναγνωστηρίου Κυθρέα που με το θεατρικό έργο Βελισσάριος του Βυζαντίου αποτέλεσε το πρώτο μεγάλο σταθμό του ερασιτεχνιικού θεάτρου Κυθρέας. Την ίδια χρονική περίοδο ο ερασιτεχνικός όμιλος της Λέσχης της Λαϊκής Ενώσεως Κυθρέας παρουσίασε το έργο Χορός του Ζαλόγγου (Γιαννός 1998, 41).
Βιβλιογραφία:
Κοκκινόφτας 1991: Κωστής Κοκκινόφτας, «Από την ιστορία της Εκπαίδευσης Αναγνωστήριο η Κυθρέα», περιοδικό Ελεύθερη Κυθρέα, τ.41-42 (Μάης-Δεκ. 1991), σσ. 136-137.
Γιαννός 1998: Κώστας Ζ. Γιαννός, «Θεατρικές παραστάσεις του Ερασιτεχνικού Ομίλου του Αναγνωστηρίου “Κυθρέα” το έτος 1929», περιοδικό Ελεύθερη Κυθρέα τ.61 (Γεν.-Απρ. 1998), σσ. 40-41.
Δείτε το σχετικό δημοσίευμα: